“…”
Στα βορειοδυτικά της Ξάνθης στα 150 μέτρα ύψος, μέσα στο δάσος, βρίσκεται το μοναστήρι των Παμμεγήστων Ταξιαρχών ακριβώς κάτω από την Βυζαντινή ακρόπολη της πόλης.
Δεν σώθηκαν αρχεία ώστε να γνωρίζουμε πότε δημιουργήθηκε ωστόσο από τις τοιχογραφίες που σώζονται υποθέτουμε ότι κατασκευάστηκε μετά το 1.500. Πέρασε μεγάλες καταστροφές από σεισμούς και πολέμους, ξανά κτίστηκε μετά το 1.941 και σήμερα στεγάζει την εκκλησιαστική σχολή.
Σήμερα το μοναστήρι είναι αντρικό και εορτάζει στις 8 Νοεμβρίου των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ.
Στα Βορειοανατολικά της Ξάνθης στα 160 μέτρα ύψος, πάνω από τη συνοικία Σαμακώβ βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας.
Δεν γνωρίζουμε ημερομηνία που δημιουργήθηκε καθώς δεν σώθηκαν αρχεία. Έζησε μεγάλες καταστροφές από σεισμούς και πολέμους και ξανά κτίστηκε το 1.841 από το Μητροπολίτη Ξάνθης Ευγένιο. Αξίζει να σημειωθεί πως η Μονή αναστηλώθηκε το 1.954 από το Μητροπολίτη Ξάνθης Αντώνιο και αποτελεί στήριγμα τόσο στους χριστιανούς αλλά και τους μουσουλμάνους.
Σήμερα το μοναστήρι είναι αντρικό και εορτάζει στις 21 Νοεμβρίου τα εισόδια της Θεοτόκου και στις 15 Αυγούστου την κοίμηση της Θεοτόκου.
Επίσης, στην Ιερά Μονή Παναγίας Αρχαγγελιώτισας βρίσκεται το Εκκλησιαστικό Μουσείο Ιεράς Μητρόπολης Ξάνθης και συστάθηκε το 1960 από Μητροπίλτη Ξάνθης Αντώνιο. Τα εκκλησιαστικά εκθέματα που βρίσκουμε στο χώρο χρονολογούνται από το τέλος της Βυζαντινής περιόδου με πολλά από αυτά να έχουν κλαπεί από τους Βούλγαρους κατά τη Βουλγαρική κατοχή.
Στα Βόρεια της Ξάνθης πάνω σε ένα βράχο στην ορεινή Ροδόπη, σε υψόμετρο 170 μέτρα, βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας Καλαμούς. Η μονή κτίστηκε το 726 με 843 μ.Χ. (Χρόνοι εικονομαχίας) από εικονομάχους φίλους. Η ονομασία της Μονής προέρχεται από την εικόνα της Παναγίας η οποία βρέθηκε μέσα στις καλαμιές. Σήμερα το μοναστήρι είναι γυναικείο και εορτάζει στα Εννιάμερα της Παναγίας στις 23 Αυγούστου.
Στα Βορειοανατολικά της Ξάνθης πάνω σε ένα λόφο βρίσκεται το μοναστήρι της Αγίας Ειρήνης. Κτίστηκε το 1972 από τους Αρχιμανδρίτη Αντώνιο (Δαλάτσης) και Μητροπολίτη Ξάνθης Αντώνιο (Κλαουδάτο). Στο μοναστήρι λειτουργεί από το 1978 το εκκλησιαστικό ορφανοτροφείο θηλέων και μέχρι σήμερα έχει αναθρέψει και αποκαταστήσει 35 κορίτσια. Σήμερα το μοναστήρι είναι γυναικείο, φιλοξενεί πολλά ιερά λείψανα και εορτάζει την Αγία Ειρήνη Μεγαλομάρτυς στις 5 Μαΐου.